Chips in het lijf; cyborgs in opkomst
Elektronica in lichaam
“Je ziet er eigenlijk niet zo veel van.” Mijn vriendin keek vol bewondering naar mijn linkerhand. Er zat nog een grote pleister op. Het voelde nog wel een beetje beurs. Wat er was gebeurd? Tussen de duim en de wijsvinger van mijn linkerhand zit nu een NFC-chip. Een chip waar ik informatie op kan zetten en waar ik deuren mee kan openen.
Ik werd voor het RTL5-televisieprogramma Galileo geïnterviewd en tijdens de uitzending werd de chip bij mij geïmplanteerd. Iets verderop in dit artikel kun je de video bekijken.
Chip implanteren mens
Een paar maanden geleden was ik nog bij een meet-up van Permanent Beta. Het was een bijeenkomst van allerlei cyborgs, mensen die net als ik een chip in hun lichaam hadden geïmplanteerd. Cyborgsis een soort van geuzennaam, want is een pacemaker of een kunstbeen nou echt iets anders dan een chip in mijn hand?
De term ‘cyborg’ werd voor het eerst gebruikt in een artikel in 1960 met de naam ‘Cyborgs and Space’. Dat artikel gaat met name over uitdagingen die gepaard gaan met het reizen en overleven in de ruimte. Tegenwoordig worden mensen die elektronica in hun lichaam hebben cyborgs genoemd. Het woord cyborg is een verbastering van ‘cybernetics’ en ‘organisme’.
Van anderen hoorde ik dat ze hele felle reacties kregen van mensen in hun omgeving na het plaatsen van hun chip; zelfs bedreigingen. In mijn omgeving viel het gelukkig reuze mee. Mensen zijn vooral benieuwd wat ik er mee kan, zelfs mijn moeder. Zij vertelde me dat ze al eerder een verhaal in de krant had gelezen van een vrouw die ook een chip had geïmplanteerd.
Videochip in lichaam mens
In het voorjaar van 2016 werd ik dus geïnterviewd door Shelly Sterk voor het RTL5-programma Galileo over biohacking. In de uitzending wordt de chip bij mij ingebracht.
Wat zit er nu in mijn hand?
De chip die nu in mijn hand zit, is gefabriceerd door Dangerous Things (zie foto boven). Dit is het bedrijf van Amal Graafstra, één van mijn voorbeelden in de biohacking-scene. NFC staat voor ‘near field communication’. Dit betekent dat de chip alleen op korte afstand kan communiceren met een apparaat dat de chip kan uitlezen.
Een van de redenen waarom een NFC-chip zo geschikt is om te implanteren, is dat de chip energie krijgt van de lezer. Ik heb naast mijn chip dus verder geen batterij of accu in mijn vinger hoeven te implanteren.
Chip in hand
De chip is gemaakt van supersterk glas (Bioglas Schott 8625) en is steriel gemaakt. De chip is zo groot als een rijstkorrel: twee millimeter in diameter en 12 millimeter lang. De chip geeft geen storingen in een vliegtuig of problemen bij de douane.
Het belangrijkste argument voor mij is dat de chip geen gezondheidsimplicaties heeft (of in ieder geval schijnt te hebben). Door het glas worden geen vreemde metalen afgegeven in mijn lichaam.
Als ik wil, blijft de chip mijn hele leven zitten. Ik heb het echter tocht even nagevraagd; als ik wil, dan is de chip er zo weer uit.
Bij Tom is het duidelijk waar de chip zit. Bij mij moet je even zoeken.
Deed het pijn en andere praktische zaken
De chip laat je niet zetten in een ziekenhuis, bij een dokter of in een technologisch laboratorium. Nee, in een zijstraat van de Voorstraat in Utrecht zit een piercingshop. De eigenaar (Tom) implanteerde de chip bij mij. Hoewel de interesse in de chips wel toeneemt, zijn de reguliere piercings en tatoeages veruit de belangrijkste bron van inkomsten voor hem.
Ik vertelde hem dat ik wel ervaring heb met prikken, zoals bloed geven bij de bloedbank. In vergelijking met die naalden, is de naald die de chip implanteerde wel een stuk groter. Niet zo gek, de naald moet een opening maken waar de chip met zijn doorsnede van 2 millimeter doorheen moet.
Tom (Piercing Utrecht): Na zes tot acht weken is de chip echt onderdeel van je lichaam.
Het voelde iets pijnlijker dan bloedprikken, maar het viel me uiteindelijk mee. Eerlijk is eerlijk, ik was wel behoorlijk zenuwachtig, maar dat kwam misschien ook door de televisiecrew om me heen.
Gevoel na afloop
Direct na afloop voelde de plek behoorlijk beurs, maar dat nam in de dagen erna snel af. Tom raadde me aan om er niet teveel kracht mee uit te oefenen of er veel aan te zitten. Het duurt tussen de zes tot acht weken voordat het lichaam de chip helemaal heeft ingekapseld.
Nog een praktisch puntje; ik moest een nieuwe telefoon kopen om echt dingen met de chip te kunnen doen. Mijn iPhone 5S heeft geen NFC technologie. Nu heb ik een HTC One X gekocht van een goede vriend en heb ik informatie op mijn chip gezet.
Ik kan straks mijn laptop ontgrendelen met mijn chip.
Wat doe ik ermee?
De vraag die ik het meeste krijg is wat ik er nu eigenlijk mee kan. Ik moet dan vaak even gniffelen. “Eigenlijk kan ik er nu nog niet zoveel mee. Ik kan een slot kopen, waarna ik dat slot zou kunnen open maken met mijn chip. Ik kan mijn telefoon ermee ontgrendelen.”
Dat is wel grappig, maar niet heel nuttig. Op dit moment staat er alleen mijn contactinformatie op, als een soort digitaal visitekaartje.
Waarom?
Waarom heb ik het dan gedaan? De reden is simpel. Ik ben een biohacker en wil op dat gebied zoveel mogelijk proberen. Dus ook een chip in mijn hand.
Ik ben ervan overtuigd dat deze technologie veel groter gaat worden. We staan nog maar aan het begin.
Impact van de chip
Edwin was een studiegenoot van me. We hebben een paar keer jaar nog contact. Soms spreken we af en andere keren praten we even bij via de telefoon. Hij werkt in een zorginstelling en was direct nieuwsgierig toen ik hem vertelde over mijn chip. “Bedenk je wat dit allemaal kan betekenen in de zorg, Peter!”
Edwin: Wat zou je hier allemaal mee kunnen in de zorg!
Dat is waar ik enthousiast van word. De chip die nu in mijn hand zit, daar kan ik nu misschien nog niet zoveel mee. Maar in de Verenigde Staten zijn bedrijven en wetenschappers bezig met chips die real-time je hartslag, bloedsuikerniveau en andere biologische waardes kunnen meten.
De chip kan nu mijn sleutels vervangen. Handig, wie is er niet een keer zijn sleutels vergeten? Maar denk eens door. Op je bankpas zit ook een NFC-chip. Straks heb je dus geen sleutelbos én portemonnee meer nodig. Want al die informatie zit in een chip. Denk nog verder door: wat als ik mijn paspoort en rijbewijs op de chip kan zetten? Mijn volledige identiteit op een rijstkorrel.
Aan de andere kant brengt dit echter allerlei ethische, juridische en politieke discussies met zich mee. Ik zwengel die discussie graag aan. Met de chip in mijn hand.
In dit deel ga ik dieper in op de algehele trend van het implanteren van technologie in het lichaam, ook wel DIY grinding genoemd.
DIY grinding: upgrades aan het lichaam
Wat zijn voorbeelden van mensen die ‘biohacking’ letterlijk nemen? Mensen die aan DIY grinding doen, het installeren van technologie in hun eigen lichaam. Het voornaamste doel is om de zintuigen uit te breiden of nieuwe zintuigen te krijgen.
Deze voorbeelden gaan verder dan de NFC-chip in mijn hand:
OREN: Frank Swain (journalist BBC) hackte zijn gehoorapparaat en kan nu wifi signalen horen. Rich Lee heeft een magneet in zijn oren geïmplanteerd, waarmee hij als een soort van vleermuis gebruik kan maken van ‘echolocatie’.
VINGER: Jerry Jalava (een Finse programmeur) kreeg een ongeluk waarmee hij zijn wijsvinger verloor. Hij verving zijn missende vinger door een usb-stick. Dann Berg heeft een magneet in zijn vingertop laten implanteren. Daarmee kan hij bijvoorbeeld voelen waar elektrische leidingen in de muur lopen.
BUIK: Telefoonfabrikant Motorola ontwikkelt een pil voor wachtwoorden die met je computer en andere apparaten kan communiceren. Je hoeft dan geen wachtwoorden meer te onthouden.
OGEN: Chris James lijdt aan ‘retinitis pigmentosa’. Hiermee is hij blind geworden. Door het implanteren van een microchip aan de achterkant van zijn oog, was hij in staat om langzamerhand weer meer te zien. In de Britse media wordt ook wel ‘eye-borg’ genoemd.
HUID: Onderzoekers van de Universiteit van Bern (Zwitserland) hebben een zonnecel onder de huid aangebracht. Het doel van deze zonnecel van ongeveer 3,6 vierkante centimeter was om een pacemaker van energie te voorzien. Uit de test met 32 proefpersonen kwam naar voren dat de cel meer dan genoeg energie levert in elk seizoen van het jaar.
De bekendste voorbeelden van DIY Grinding zijn Kevin Warwick, Neil Harbisson en mensen die een elektronisch kompas in hun lichaam implanteren.
Kevin Warwick
Één van de eerste mensen die experimenteerde met het implanteren van technologie in het lichaam is Kevin Warwick. Hij is professor in Cybernetics aan de Universiteit van Reading. In 1998 startte hij met ‘Project Cyborg 1.0’ [link onderin].
In augustus 1998 werd een siliconen chip in zijn bovenarm geïmplanteerd. De chip zond een signaal uit waardoor een computer kon bijhouden waar hij zich in het gebouw bevond. Daarnaast kon hij met de chip deuren, lichten, de verwarming en computers bedienen.
In 2002 is hij gestart met ‘Project Cyborg 2.0’. Het doel van dit project is om te onderzoeken of hij een nieuwe type chip kon implanteren, waarmee zijn zenuwstelsel signalen kon uitwisselen met een computer. Het effect was dat ze de signalen van het zenuwstelsel in de linkerarm van Warwick op een computer konden meten en dat ze ook in staat waren om hem dingen te laten voelen door signalen te programmeren in de computer.
Cyborg Neil Harbisson
De bekendste DIY grinder is Neil Harbisson. Hij kan naar kleuren luisteren, dankzij een antenne in zijn hoofd. Niet alleen gewone kleuren, maar ook kleuren die normale mensen niet kunnen zien zoals infrarood en ultraviolet.
Neil werd geboren met een erfelijke afwijking, waardoor hij alleen grijstinten kon zien. In 2004 werd de antenne in zijn schedel geïmplanteerd waarna hij kleuren kon horen. Aan de antenne, vlak voor zijn ogen, daar hangt de camera. Die camera registreert het dominante lichtspectrum.
Aan de achterkant van zijn antenne, vlakbij zijn schedel, zit een chip die de informatie van de camera vertaalt naar trillingen. Die trillingen worden door het binnenoor waargenomen als tonen. Elke kleur heeft een eigen toon.
Behalve dat zijn spectrum breder is dan van ‘gewone’ mensen, is hij ook in staat om beelden naar zijn bionische oog te sturen. Zo zegt hij dat hij elke dag verbinding maakt met de camera’s van het International Space Station. In een interview met het NRC zegt hij: “Mensen realiseren zich niet dat de ruimte vol kleuren zit.”
Na de lezing op Brave New World 2017 in Leiden heb ik Neil geïnterviewd. Bekijk de video hieronder:
Schedel implantaat
Bij het Brave New World congres 2017 in Leiden sprak ik met Neil Harbisson. Hij vertelde dat de wereld eigenlijk is ingericht op kleur. Denk aan het ‘Rode Kruis’, het land ‘Groenland’ of de wijze waarop metrolijnen in Tokio zijn ingericht.
Hij vertelde over de voordelen die hij nu heeft met het implantaat in zijn schedel. Zo vertelt hij dat infrarood kan horen: “In een winkel kan ik horen of de camera’s en bewegingssensoren aan staan of niet.” Hij lacht: “In banken staan de camera’s meestal uit.”
De Bluetooth-verbinding geeft hem nog meer mogelijkheden. Naast de ruimte heeft hij vrienden overal ter wereld die foto’s maken en naar Neil sturen. “Het kan zijn dat ik op dit moment de foto krijg van een zonsopgang in Australië en de kleuren daarvan kan horen.”
Het implantaat in zijn schedel is niet de enige upgrade. Hij heeft ook een kunstmatige kies die via Bluetooth verbonden is met zijn telefoon. Een vriendin van hem, Moon Ribas, heeft ook zo’n kies. Door te klikken met hun gebit, zijn ze in staat om via morsecode met elkaar te communiceren. Zelfs als ze honderden kilometers van elkaar verwijderd zijn.
Kompas in lichaam
Brian McEvoy heeft een chip ontwikkeld die werkt als een kompas. Je voelt een kleine trilling als je richting het zuiden staat. Hij noemt deze chip ‘Southpawn’ [link onderin]. Een kompas in het lichaam kun je zien als een nieuw en extra zintuig.
Liviu Babitz is de oprichter en CEO van het bedrijf Cyborg Nest. Dit bedrijf produceert de North Sense [link onderin]. Dit is een apparaat dat je met piercings op je lichaam aanbrengt. Net als bij de Southpawn voel je een kleine vibratie. Volgens Liviu zorgt dat voor een nieuw gevoel van ruimte en oriëntatie.
Tijdens de Biohacker Summit 2017 in Helsinki interviewde ik Liviu Babitz. Hij heeft het kompas laten implanteren in zijn borstkas. Hij vertelt waarom hij dat heeft gedaan en deelt zijn visie op de toekomst van deze technologie. Bekijk de video hieronder.
Toepassingen
Het klinkt allemaal wat overdreven, zoals een kompas in je borst of een magneet in je vinger. Toch zijn er mensen direct geholpen met chips in hun lichaam, zoals Chris James die weer kon zien en Neil Harbisson die nu kleuren kan horen.
In andere domeinen en voor andere toepassingen kan electronica in het lichaam een uitkomst zijn. Voor mij is dat bijvoorbeeld een continue meting van allerlei lichaamsfuncties. Maar ook meer praktisch. De Zweedse treinmaatschappij SJ liet in 2017 bij 100 forensen een onderhuidse chip implanteren om in en uit te checken bij het station [link onderin].
In een interview met de Volkskrant zegt Wouter Serdijn, hoogleraar bio-elektronica in Delft, aan dat de chip onder de huid nog een beetje een gimmick is. “De meeste mensen vinden het teveel gedoe of gewoon te eng”.
Enigszins vergelijkbaar hiermee is een ander project uit Zweden. Werknemers en ondernemers in de startup hub Epicenter konden een chip implanteren om daarmee de deur te openen, te printen en dingen te kopen. Dit was niet verplicht, maar ze organiseerden feestjes waarbij een chip bij je geïmplanteerd kon worden [link onderin].
Aanvulling: RFID chip in lichaam, dit is een vorm van NFC technologie. Dit heb ik geschreven voordat ik zelf een chip in mijn hand heb laten implanteren.
RFID chip in lichaam
Waarom zou jij een chip implanteren in je lichaam? Begin 2015 was ik bij een meetup van Permanent Beta over biohacking. Een verslag over technologie die snel gaat, maar voor mij nog niet snel genoeg.
Voor mijn persoonlijke experimenten ben ik benieuwd wat de effecten zijn van leefstijl op mijn lichaam. Voeding, beweging, meditatie. Kun je de effecten terugzien in je biomarkers? Je kan natuurlijk je bloedwaardes meten, je hartritmevariabiliteit monitoren of afgaan op je gevoel.
Worden we allemaal cyborgs?
Hoe tof zou het zijn als je een chip in je lichaam implanteert? Die chip kan mij dan continu updates geven hoe het zit met mijn bloedsuikerspiegel, mijn cholesterol, natrium, testosteron, etc. Het lijkt me geweldig om een cyborg te worden.
RFID chip in je hand
Zo ver is het nog niet. Ruben organiseerde de biohacking meetup in de Beurs van Berlage: “Ik heb ook een chip in mijn hand laten implanteren”.
Ruben was één van 10 vrijwilligers die dus een chip liet implanteren. De meetups rond biohacking zijn begonnen vanuit de mensen-met-een-chip-in-hun-hand die af en toe bijeen willen komen om nieuwe ontwikkelingen op dit gebied te bespreken. Één van hen: “Waarom ik het heb gedaan? Nou, gewoon omdat het kan!”
Satanisten en handafhakkers
Niet alle reacties zijn positief. In de discussie achteraf vertelden sommigen dat ze werden bedreigd. “Die chip in je hand is het werk van satanisten”tot “ik krijg e-mails van mensen die dreigen mijn hand eraf te hakken”.
Technologie in je lichaam stoppen, dat roept pittige reacties op. Aan de andere kant is tegenwoordig al lang geaccepteerd dat we pacemakers in ons lichaam hebben.
Baby’s chippen?
Wat was de conclusie naar aanleiding van de satanisten? Nieuwe technologie vereist een politieke en maatschappelijke discussie over wat je met die technologie moet kunnen en wat vooral niet.
Voor mij wel herkenbaar: ook rond quantified self en Singularity University hoor ik vaak deze geluiden. Technologie an sich is niets, het wordt spannend als het gaat over hoe je het toepast. Zoals iemand zei: “Gaan we straks baby’s chippen?”
Is het een grote stap van armbandjes om je kind niet te verliezen op het strand, naar onderhuidse chips? [link onderin]
NFC en RFID technologie
Dat is het leuke aan een meetup. Soms gaat het gesprek alle kanten op. De inhoud van de avond werd verzorgd door Danny Haak, die vertelde over de RFID en NFC technologie. Wat waren voor mij nieuwe inzichten?
#1RFID is een verzamelnaam voor verschillende technologieën. NFC valt daar ook onder, maar de term NFC is eigenlijk gewoon een marketingnaam.
#2In de retail zorgt RFID voor enorme efficiency voordelen. Voorraadbeheer is een eitje, met de nieuwste RFID technologie en handscanners.
#3De RFID ontvanger wordt opgeladen als die in het veld van de RFID zender zit. Het is een beetje abstract hoe dit werkt, maar je kunt het vergelijken met een magnetisch veld.
Tatoeage als antenne
Hoe maak je de stap van RFID chips in de labels van je H&M t-shirt naar het meten van biomarkers? Volgens Danny is dat niet zo makkelijk: “We hebben daar nog wel wat uitdagingen. Dat heeft onder andere te maken dat de chips nog niet zo goed werken in de buurt van vloeistoffen.”
Ook is de huid van je lichaam best een barrière. Al zijn ze daar over aan het nadenken: “Het meest lastige is de antenne. Misschien kun je dat oplossen door met metalen inkt een tatoeage aan te brengen op je huid. Die dient dan als antenne van je chip.”
Danny Haak
Conclusie
De technologie ontwikkelt zich razendsnel. Exponentieel. Steeds meer bedrijven en mensen gaan aan de slag met onderhuidse chips. Maar die chip die ik in mijn lichaam wil implanteren die continu alles meet? Die is nog niet commercieel beschikbaar voor particulieren.
Wel voor handige knutselaars, de DIY grinders. Zo liet Tim Cannon, die ook in de documentaire van Floor en Laura te zien is, de chip Circadia 1.0 in zijn arm plaatsen die biomedische informatie doorstuurt naar zijn smartphone [link onderin].
Deze DIY grinders is echter een heel kleine groep. Over het algemeen zijn consumenten het inbrengen van techniek in het lichaam nog helemaal niet zitten. Zeker als dit bij groepen is die hier niet zelf over kunnen beslissen (Kinderen, gedetineerden, ouderen met dementie) is de opinie nog zeer negatief (-3). Medewerkers van bedrijven die deze technieken ontwikkelen zijn razend enthousiast (3). Zij geloven dat deze technieken echt de toekomst hebben.
Wereldwijd zijn er volgens Amal Graafstra, de CEO van Dangerous Things (de fabrikant van mijn NFC chip), zo’n 8.000 mensen die een chip of andere electronica in hun lichaam hebben laten plaatsen. Vrijwillig dan – patiënten met een peacemaker of gehoorimplantaat rekent hij niet mee.
Het is mijn overtuiging dat elektronica in ons lichaam een volgende stap is vanaf waar we op dit moment zijn: elektronica óp ons lichaam. In de gezondheidszorg, in de wetenschap en vooral door enthousiaste ‘DIY knutselaars’ wordt hier volop mee geëxperimenteerd en onderzoek naar gedaan. Het zijn de voorlopers, maar op termijn zal dit steeds normaler worden.
Het is eigenlijk heel logisch. Neil Harbisson verwoordt het heel mooi: “We hebben vijf zintuigen gekregen van de natuur, waarom zou je er niet een zesde of zevende bijnemen?”
Het ligt in ons als mens om altijd meer te willen, om langer te leven en onze mogelijkheden uit te breiden. Een chip is daar een logisch gevolg van. De vraag is niet óf we het gaan doen, maar wanneer en in welke vorm. Het is daarom belangrijk om nu al na te denken over zaken als privacy en veiligheid, want de ontwikkelingen gaan razendsnel.